İqlim dəyişmələri, Şəki-Zaqatala bölgəsində dağıdıcı proseslərin və və səhralaşmanın tədqiqi.

AMEA-nın təsdiq etdiyi, Azərbaycan Respublikasında 2014-2020-ci illərdə aparılacaq elmi-tədqiqat işlərinin prioritet istiqamətlərinə müvafiq olaraq iqlim dəyişmələri və Şimal-Qərb bölgəsində təbii dağıdıcı proseslərin və səhralaşmanın tədqiq ilə yanaşı Böyük Qafqazın cənub yamacının landşaft qurşaqlarında sel əmələgətirici ocaqların müəyyənləşdirilməsi və onlarda fitomeliorativ tədbirlərin aparılması yolları nın öyrənilməsi

  Səhralaşmanın qarşısının alınmasına dair mövcud problemlərin həlli istiqamətində zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi

Böyük Qafqazın cənub yamacının seləmələgətirici ocaqlarının müəyyənləşdirilməsi istiqamətində yerinə yetirilən tədqiqatlar nəticəsində Şəki rayonu Kiş çayının “Damarçın” qolunun (N-41^°15ʹ17^ʺ, E - 47^°13^ʹ30^ʺ) ərazisində 172 metr uzunluqda sahilboyu terrasın yuyulması və ərazidəki 62 ha rekreasiya şam meşəsinin şimal istiqamətində real selbasma təhlükəsinin olduğu müəyyənləşdirilmişdir.

2015-ci il üzrə: 1.Balakən və Zaqatala rayonlarının yüksək dağlıq ərazilərində xətti və digər eroziya formaları aktiv fəaliyyətdə olub, Mazımçay, Balakənçay və Katexçayda gətirmə və daşlı aşınma materialları geniş yer tutur. 2. Sıx meşə örtüyü olan ərazilərdə əsas edifikator ağac növlərinin sıradan çıxması ərazidə biosenozun tam məhv olması təhlükəsini yaradır, populyasiyada fərdlərin ərazi üzrə paylanması diffuz yayılma şəklindədir.

2016-ci il üzrə: Qax rayonunda Kürmükçayın əsas seləmələgətirici ocaqları Bulanıqlısu və Hamamçayın mənbələrində yerləşib, onların birləşdiyi yerdə gətirmə materiallarının hündürlüyü 0,9-1,9 m təşkil edir, mənbəyə doğru 3,5 km-lik sahədə daşlı-çınqıllı ərazi potensial sel təhlükəsi yaradır.

2017-ci il üzrə:  1.  Şəki rayonu Kiş çayının Gələrsən-görərsən ərazisində 3 m hündürlüyündə və 175 m uzunluğunda sahil terrasının yuyulması nəticəsində ətrafdakı 62 ha ərazidəki təbii Şam meşəsi üçün ciddi təhlükə yaradır. Həmçinin Kiş çayına Qaynar qolunun “Şüd” adlanan ərazisində hündürlüyü minimum - 0,90 m, maksimum- 1,60 m olan, çay yatağına doğru istiqamətlənən gətirmə materialı gələcəkdə sel təhlükəsi yaradır. 2.Şəki-Oğuz magistral avtomobil yolunun kənarında Küngütçayın sağ və sol sahili boyu,   Daşağılçayın sağ sahili boyu 970 ha ərazi həssas ekosistem kimi qiymətləndirilir.

 2018-ci il üzrə: 1. Oğuz rayonu Daşağıl çayının sol sahilində, koordinatları  N- 41˚ 05`06``,E- 47˚ 21` 38`` olan 28 ha düzən meşə ərazisi xüsusi mühafizə statusu olmayan həssas ekosistem kimi qiymətləndirilir.    2. Kiş çayının Damarçın qolunda, elmi mənbələrdə adları qeydə alınmayan, d/s-dən h=1668 hündürlükdə, koordinatları   N - 41 ˚ 17` 37``, E- 47˚ 15` 05`` olan ``Xudgər`` (h=14,8 m), N- 41˚ 17` 38``,E-47˚17`08``olan ``Kəndirsallayan`` (h=6,0m) şəlalələri regionda ekoturizmin inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir.

2019-cu il üzrə: 1. Qax rayonunun Süskənd kəndi ətrafındakı dağ yamacında, 4 ha ərazidə 2004-cü ildə salınmış, koordinatları N 41⁰ 22` 09``, E 46<sup>0</sup>  52` 05`` olan, d/s 463 m hündürlükdə Eldar şamı meşəsində kütləvi quruma prosesi gedir. Quruma prosesi həmin ərazi üçün əkin materialının iqlimə uyğun düz ün seçilməməsi ilə izah edilir. 2. Kiş çayının “Damarçın”qolunda, koordinatları N 41<sup>0</sup> 15` 37``, E 47⁰  13` 39`` olan ərazidə gətirmə materiallarının çoxlugu və 172 metr uzunluğunda sahilboyu hündürlüklərin yuyulması səbəbindən ətraf ərazilər, o cümlədən rekreasiya şam meşəsinin bir hissəsi istiqamətində ciddi selbasma təhlükəsi yaranmışdır. 3. Balakən rayonu Poçtbinə qəsəbəsi yaxınlıgındakı dağ yamacında 3 ha ərazidə salınmış Katalba meşəsi, Şəki rayonu Kiş çayının qərb sahilboyu ərazisində 1970-ci ildə salınmış, 62 ha ərazini əhatə edən rekreasiya “Adi şam” meşəsi antropogen meşə əkinçiliyinin perspektivliyini bir daha sübut edir.

2015-2019-cu illər ərzində şöbənin əməkdaşları 13 Beynəlxalq Elmi Konfransda, 7 Respublika Elmi-Praktik Konfransında iştirak etmiş, xarici mətbuatda 2, respublika mətbuatında 23 elmi məqalə çap edilmişdir.

Ak. H. Əliyev adına Coğrafiya İnstitunun və ŞREM-in əməkdaşlarının birgə hazırladıqları:

1. “Kiş və Şin çaylarının hövzələrinin selləri” Bakı- Elm- 1998
2. “Kiş çayı hövzəsində sel hadisələri və onlara qarşı mübarizə tədbirləri” Bakı- “Nurlan”- 2010
3. “Azərbaycan Respublikasınının Regional Coğrafi Problemləri- Şəki-Zaqatala İqtisadi rayonu” Bakı- “Nafta-Pres”- 2003

AMEA Kibernetika İnstitutu və ŞREM-in birgə hazırladıqları:

4. “Caylarda sel və daşqın hadisələrinin riyazi modelləşdirilməsi və proqnozlaşdırılmasl” Bakı- “Apostroff” MMC-2012 ŞREM-in “ Landşaftşünaslıq ” və “Ekoloji coğrafiya” şöbələri  əməkdaşlarının birgə hazırladıqları: